W praktyce wiele osób myli zadatek z zaliczką, co może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych. Tymczasem różnice między nimi są kluczowe, zwłaszcza gdy umowa nie zostanie wykonana. Odpowiednie oznaczenie wpłaconej kwoty pozwala uniknąć niejasności i potencjalnych sporów.
Czym jest zadatek?
Zgodnie z art. 394 Kodeksu cywilnego:
„W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.”
Jak działa zadatek?
- Jeśli umowa zostanie wykonana, zadatek jest zaliczany na poczet ceny lub zwracany (jeśli nie można go zaliczyć).
- Jeśli umowa nie zostanie wykonana z winy jednej ze stron, druga strona może zatrzymać zadatek (jeśli go otrzymała) lub żądać jego zapłaty w podwójnej wysokości (jeśli zadatek dała).
- Jeśli umowa nie dojdzie do skutku z przyczyn niezależnych od stron, zadatek podlega zwrotowi w pełnej wysokości.
Przykład:
Kupujący wpłacił sprzedającemu zadatek w wysokości 10 000 zł na poczet zakupu mieszkania. Po pewnym czasie zdecydował jednak, że rezygnuje z transakcji. W takiej sytuacji sprzedający ma prawo zatrzymać wpłacony zadatek. Gdyby to sprzedający się wycofał, musiałby zwrócić kupującemu 20 000 zł (czyli dwukrotność otrzymanego zadatku).
Dlaczego warto stosować zadatek?
Zadatek jest korzystny, ponieważ eliminuje konieczność udowadniania szkody wynikłej z niewykonania umowy. Pełni funkcję ryczałtowego odszkodowania, co oznacza, że strona niewinna nie musi wykazywać, ile faktycznie straciła na niedotrzymaniu umowy przez drugą stronę. To znacznie upraszcza dochodzenie roszczeń i zmniejsza ryzyko sporów.
Czym jest zaliczka?
Zaliczka, w przeciwieństwie do zadatku, nie ma uregulowania w Kodeksie cywilnym, ale jest powszechnie stosowana. Oznacza ona częściową płatność na poczet przyszłego świadczenia.
Jak działa zaliczka?
- Jeśli umowa zostanie wykonana, zaliczka zostaje zaliczona na poczet końcowej ceny.
- Jeśli umowa nie dojdzie do skutku, zaliczka co do zasady podlega zwrotowi.
- Zaliczka może zostać zatrzymana, np. na poczet należnego wynagrodzenia lub odszkodowania.
W praktyce oznacza to, że jeśli strona przyjmująca zaliczkę wykonała umowę, ale druga strona nie zapłaciła reszty należnej kwoty, zaliczka może zostać zatrzymana.
Przykład:
Firma remontowa otrzymała zaliczkę w wysokości 5 000 zł na wykonanie remontu mieszkania. Wykonała wszystkie prace, a jednak klient nie zapłacił. Firma może zatrzymać zaliczkę jako część wynagrodzenia i domagać się dopłaty aż do uzyskania całości umówionego wynagrodzenia.
Dlatego zaliczka nie zawsze podlega zwrotowi, ale jej los zależy od okoliczności. Właśnie dlatego, aby uniknąć niejasności, lepiej stosować zadatek, który daje jasne reguły rozliczeń w przypadku niewykonania umowy.
Podsumowanie
- Zadatek to forma ryczałtowego odszkodowania – nie trzeba udowadniać wysokości szkody.
- Zaliczka jest częściową płatnością – może zostać zatrzymana, np. na poczet wynagrodzenia lub odszkodowania.
- Aby uniknąć sporów, warto jasno określić w umowie, czy dana kwota jest zadatkiem czy zaliczką.
Jeśli masz wątpliwości co do konstrukcji umowy, warto skonsultować się z prawnikiem. Nasza kancelaria pomoże Ci dobrać odpowiednią formę zabezpieczenia i uniknąć nieporozumień w rozliczeniach.
