Wiele osób błędnie uważa, że wydziedziczenie oznacza całkowite pominięcie spadkobiercy w testamencie. W rzeczywistości to dwa różne pojęcia o odmiennych skutkach prawnych. Osoba pominięta w testamencie nadal może domagać się zachowku, natomiast wydziedziczenie skutkuje całkowitą utratą tego prawa.  

Czym jest zachowek?  

Zachowek to forma ochrony najbliższej rodziny spadkodawcy. Pozwala zstępnym (dzieciom, wnukom), małżonkowi oraz rodzicom otrzymać część spadku, nawet jeśli nie zostali uwzględnieni w testamencie. Oznacza to, że jeśli spadkodawca przekazał cały swój majątek innej osobie, uprawnieni do zachowku mogą dochodzić zapłaty określonej sumy pieniężnej od spadkobierców testamentowych.  

Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego:  

„Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się – jeżeli są trwale niezdolni do pracy albo zstępni są małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, a w pozostałych przypadkach – połowa wartości tego udziału.”

Przykład:  

• Ojciec miał dwóch synów, ale w testamencie przepisał cały majątek na jednego z nich. Wartość spadku wynosiła 800 000 zł.  
• Przy dziedziczeniu ustawowym synowie dziedziczyliby po 400 000 zł każdy.  
• Ponieważ jeden z nich został pominięty w testamencie, przysługuje mu zachowek w wysokości połowy jego ustawowego udziału, czyli 200 000 zł.  
• Może on dochodzić tej kwoty od brata, który otrzymał cały spadek.  

Czy pominięcie w testamencie oznacza wydziedziczenie?  

Nie. Samo pominięcie w testamencie nie oznacza utraty prawa do zachowku. Spadkodawca może zapisać cały swój majątek wybranej osobie lub instytucji, ale jeśli nie wydziedziczy wprost uprawnionych do zachowku, wciąż mogą oni dochodzić swoich roszczeń.  

Aby całkowicie pozbawić kogoś prawa do zachowku, konieczne jest wydziedziczenie.  

Czym jest wydziedziczenie?  

Zgodnie z art. 1008 Kodeksu cywilnego:  

*„Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku:*  

1. „postępował uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wobec spadkodawcy,”  
2. „dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
3. „uporczywie nie dopełniał względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.”  

Dodatkowo, zgodnie z art. 1009 Kodeksu cywilnego:  

„Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.”

Jak działa wydziedziczenie?  

• Wydziedziczenie musi być wyraźnie wskazane w testamencie – samo pominięcie nie wystarczy. 
• Przyczyna wydziedziczenia musi zostać podana w testamencie – jeśli jej brak, wydziedziczenie może zostać uznane za nieważne.  
• Osoba wydziedziczona nie ma prawa do zachowku – nie może dochodzić swoich roszczeń wobec spadkobierców.  

Przykład:  

Matka wydziedziczyła syna w testamencie, ponieważ od lat nie utrzymywał z nią kontaktu i nie wspierał jej w chorobie. W treści testamentu wyraźnie wskazała, że syn uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych wobec niej. Po jej śmierci syn nie ma prawa do zachowku i nie może domagać się wypłaty żadnej części majątku.  

Podsumowanie  

• Pominięcie w testamencie nie oznacza wydziedziczenia – osoba pominięta nadal ma prawo do zachowku.  
• Wydziedziczenie oznacza całkowitą utratę prawa do zachowku, ale wymaga wyraźnego zapisu w testamencie oraz podania przyczyny.  
• Spadkodawca nie może dowolnie wydziedziczyć spadkobierców – musi mieć ku temu podstawy prawne i odpowiednio uzasadnić swoją decyzję.  

Jeśli masz wątpliwości dotyczące sporządzenia testamentu lub kwestii zachowku, warto skonsultować się z prawnikiem. Nasza kancelaria pomoże Ci odpowiednio sformułować zapisy testamentowe i zabezpieczyć Twoje interesy.